Introductie in Human factors

Geschreven door: Quinten van Geest

Human factors is een tak van de (cognitieve) psychologie die zich bezig houdt met de interactie tussen een gebruiker en een product, zoals bijvoorbeeld een koffiezet apparaat of software.

Deze interactie is niet alleen fysiek, maar ook mentaal. In dit artikel wil ik graag de basis van human factors in relatie tot webdesign uitleggen. Daarnaast zal ik ook een aantal praktische tips geven waar je als beginner op moet letten en aan moet denken bij het ontwerpen van een website.

Doelen en definitie

Human factors heeft als doelstellingen:
– Het verbeteren van de prestatie van de gebruiker: bijvoorbeeld een applicatie op zo’n
manier ontwerpen dat men zo weinig mogelijk fouten maakt.
– Het verbeteren van de veiligheid van de gebruiker: bijvoorbeeld het creëren van
protocollen, zodat het werken met bepaalde machines zo veilig mogelijk verloopt.
– Het verhogen van de gebruikerstevredenheid: bijvoorbeeld het ontwerpen van een
melkverpakking met een gebruiksvriendelijk sluitsysteem, zodat men niet gefrustreerd raakt.

Zoals je kan zien, zijn doel één en drie het meest belangrijk wat betreft webdesign. De gebruiker moet de site makkelijk en snel kunnen begrijpen, zodat hij geen ‘fouten’ maakt. Met ‘fouten’ bedoel ik bijvoorbeeld het verkeerd invullen van bepaalde gegevens tijdens het betaalproces van een webshop. Ook het niet kunnen bereiken van een gewenste pagina, omdat men de website niet begrijpt, kan je als ‘fout’ zien.

Punt drie, het verhogen van de gebruikerstevredenheid, is belangrijk om gebruikers terug te laten keren naar je website. Vertrouwen speelt hierin een grote rol. Niet alleen of de website ‘te vertrouwen’ is qua eerlijkheid, maar ook of men vertrouwen heeft in de zin van: ‘ik begrijp de website en weet hoe het werkt’.

Dit ‘vertrouwen’ kan je echter ook doorvoeren op het gebied van content, bijvoorbeeld ieder dag een nieuw artikel plaatsen. Dat schept ook een vorm van vertrouwen.

De definitie van human factors kunnen we nu als volgt weergeven: “de studie van factoren en de ontwikkeling van hulpmiddelen die de voltooiing van deze (bovenstaande) doelstellingen vergemakkelijkt”. Heel simpel gezegd, moeten we dus de mens (gebruiker) centraal zetten. Uiteindelijk zijn het namelijk mensen die gebruik gaan maken van jouw website.

De term ‘usability’ is bij de meeste mensen denk ik een stuk bekender. Echter zal ik de term ‘human factors’ blijven hanteren, omdat ik deze term wat meer omvattend vind.

Human centered design

Hiermee komen we meteen op een nieuwe term: human centered design. Zoals de term doet vermoeden, moeten we de mens centraal zetten in het ontwerpproces. In de volgende alinea’s wil ik dit graag toelichten met praktische tips voor (beginnende) webdesigners.

Belangrijkste taken

De belangrijkste vraag die je jezelf moet stellen is: welke taken kunnen gebruikers op mijn website voltooien? Zoals je ziet, zet je in deze vraag de gebruiker centraal. Wanneer de antwoorden concreet zijn, moet je een selectie maken van de drie of vijf meest belangrijke taken. Deze ‘hoofdtaken’ zijn belangrijk en moeten dus op een duidelijke manier verwerkt worden in je website.

Stel je hebt een webdesign bureau. Mogelijke belangrijke taken die de gebruiker moet vervullen zijn:

– Het bewonderen van je portfolio
– Informatie over je diensten lezen
– Contact opnemen

Deze punten neem je mee in de ontwerpfase. Je kan beslissen om je nieuwste project een prominente plaats op de homepage te geven, kort je diensten te introduceren en aan te geven dat men makkelijk contact op kan nemen voor vragen of een offerte. Je gebruikt de taken dus als een leidraad voor je ontwerp.

Veelal verwerk je deze belangrijkste taken in je homepage, omdat dit de instappagina is voor de (meeste) gebruikers.

Patronen

Mensen bezoeken niet alleen maar jouw site, maar ook andere websites. Veel (jonge) mensen zijn ervaren in het surfen op het internet en hebben al vele websites gezien. Dit betekent dat men gewend is geraakt aan bepaalde patronen en dus verwachtingen heeft.

Als ontwerper zijnde moet je je bewust zijn van deze verwachtingen en patronen en hiermee je voordeel doen. Een paar (willekeurige) verwachtingen / patronen waar je aan moet denken:

– Primaire navigatie bevindt zich veelal bovenaan of links op de pagina
– Het logo bovenin de website linkt naar de homepage
– Tekstlinks zijn visueel anders dan platte tekst en bevatten een roll-over state
– Contactgegevens zijn veelal het laatste item in de navigatie
– Tekst is duidelijk ingedeeld door middel van koppen en subkoppen
– Registratie- en betaalstappen die men moet doorlopen zijn duidelijk weergegeven
– Zorg ervoor dat de ‘terug’ knop van de browser werkt

Structuur en consistentie

Wij mensen hebben behoefte aan structuur en consistentie. Dit zorgt ervoor men de site snel ‘leert’ en begrijpt. Een aantal praktische tips:
– Zet de primaire en secundaire navigatie altijd op dezelfde plaats op iedere pagina
– Probeer zoveel mogelijk dezelfde indeling te gebruiken bij verschillende pagina’s
– Gebruik voor koppen, subkoppen, tekst, links etc. het liefst op iedere pagina dezelfde
opmaak
– Zorg er niet voor dat iedere pagina als een eigen website eruit ziet; zorg voor samenhang en cohesie
– Een duidelijke sitemap vergroot het inzicht van de gebruiker in je website, wat vooral bij grote websites wenselijk is
– Geef structuur aan tekst en inhoud. Deel teksten duidelijk in door middel van tussenkoppen en schrijf kort en bondig.

Gezond verstand

Het klinkt heel logisch, maar gebruik je gezonde verstand. Kijk kritisch naar hetgeen wat je hebt gemaakt en vraag je af: is dit werkelijk de beste manier om (bijvoorbeeld) informatie weer te geven? Of kan het simpeler en dus beter?

Kortom: reflecteer op hetgeen wat je hebt gemaakt. Laat het ontwerp ook een keer liggen en kijk een dag later nog eens kritisch naar hetgeen wat je hebt gemaakt. Vaak heb je dan weer een frisse blik en vallen bepaalde dingen op. Misschien dat je andere mensen ook om hun mening kan vragen.

Leer van andere sites

Misschien wel de meest praktische tips: kijk hoe andere (grote en bekende) websites in elkaar zitten en leer hier van. Deze websites zijn niet voor niets groot en bekend. Vaak gaat dat gepaard met een hoge gebruikerstevredenheid en doen ze dus duidelijk iets goed op het gebied van human factors. Als de gebruikertevredenheid immers onvoldoende zou zijn, zou deze site ook niet zo populair zijn!

Conclusie

Ik zou een behoorlijk dik boek kunnen schrijven over human factors. In dit artikel heb ik echter geprobeerd te focussen op de basis; jullie bekend maken met de term en wat het inhoudt. De meest belangrijke boodschap van dit artikel, tevens het moraal van dit verhaal, is als volgt:
“realiseer je, als ontwerper zijnde, dat je bezoekers échte mensen zijn en dat je de website voor hún ontwerpt, niet voor jezelf”
Als je deze boodschap altijd in je achterhoofd houdt, en dus daadwerkelijk de mens centraal zet in het ontwerpproces, zal je website er alleen maar beter van worden.

Bron:
An introduction to human factors engineering (2de editie, 2004) door: Wickens, Lee Yili Liu & Gordon Becker

Quinten van Geest – http://www.fantasma-media.nl/
http://blog.fantasma-media.nl/
Twitter/quintenvangeest